Kazimierz Pułaski-bohater Polski i Stanów Zjednoczonych
Autor- Grzegorz Kita
Pulaski Day New York 2017. Autor W2k2, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:AIMG_2031.jpg
Dzień 9 października tego roku został ustanowiony przez prezydenta USA Donalda Trumpa, dniem pamięci generała Kazimierza Pułaskiego. Dziesięć lat wcześniej w specjalnej proklamacji, Kongres i prezydent USA Barack Obama nadał temu Polakowi honorowe obywatelstwo. Kim był ten niespełna trzydziestopięcioletni w chwili śmierci oficer, który złotymi zgłoskami zapisał się w historii Polski i Stanów Zjednoczonych. Dlaczego obydwa te państwa uważają go za swojego największego bohatera?
Urodził się w 1745 roku w Warszawie. Tamten okres był jednym z gorszych w historii Polski. Rzeczypospolita Obojga Narodów, to państwo, które 100 lat wcześniej miało prawie milion kilometrów kwadratowych powierzchni i było u szczytu potęgi. Potęgi militarnej, gospodarczej i kulturalnej. Przed Polakami respekt czuli Rosjanie, Szwedzi i Turcy. Władcy Prus składali polskim królom hołd lenny. Jednak rosnący w potęgę sąsiedzi i napięcia wewnętrzne spowodowały, że pod koniec XVII wieku, Polska bardzo osłabiona serią wojen i konfliktów zbrojnych, które przetoczyły się przez ten kraj od 1650 roku do lat 90 tego stulecia. Powstanie Ukraińskich Kozaków z 1648 roku przeciwko stosunkom społeczno-gospodarczo religijnym panującym we wschodniej Ukrainie doprowadziło do wojny domowej grabieży i rzezi, które na długie lata spowodowały zniszczenie gospodarcze. Do tego konfliktu włączyła się Rosja, która tradycyjnie w imię szczytnych celów „obrony wiary prawosławnej” odebrała Polsce połowę ziem ukraińskich.
Kilka lat później, w roku 1655, wykorzystując ten konflikt na Polskę najechała Szwecja. To nie była zwyczajna wojna między państwami. Po stronie króla Szwecji stanęła znaczna część magnatów i szlachty. Widzieli oni w Karolu Gustawie wybawiciela od Rosji i Kozaków. Wojska Szwedzkie praktycznie bez większych walk zajęły prawie całe terytoriom Polski. Król Jan Kazimierz udał się będący na terytorium Korony Czeskiej, na Śląsk. Po początkowych sukcesach Szwedzi napotykali coraz to bardziej krzepnący opór Polaków. Grabieże dokonywane przez wojska szwedzkie, jak twierdzą niektórzy polscy historycy, były bardziej dotkliwe w procentach strat, niż dokonano ich w czasie największego w dziejach konfliktu, który wydarzył się na ziemiach Polskich, czyli w czasie II wojny światowej. Punktem przełomowym w tym konflikcie była nieudana próba oblężenia i zdobycia Jasnej Góry. Wydarzenie to i jego wymowa religijna, że oto heretycy i karcerze, chcieli zniszczyć i obrabować najświętsze dla Polaków miejsce. I dzięki boskiej interwencji zostali stamtąd odparci, dała asumpt do ogólnonarodowego Powstania przeciw najeźdźcom z Północy.
Po odepchnięciu Szwedów w roku 1672 Polskę najechała Turcja, która zagarnęła południowo- wschodnią Ukrainę. Polska została zmuszona do płacenia Turcji dużego trybutu, przez co znalazła się szeregu krajów wasalnych wobec swojego potężnego muzułmańskiego sąsiada. Hetman Jan Sobieski w następnym roku pokonał Turków w bitwie pod Chocimiem, obronił niepodległość ojczyzny, ale zajętych ziem nie odzyskał. Wybrany na króla Polski w ciągu dekady doprowadził wraz z sojusznikami do pokonania Turków. W bitwie pod Wiedniem 12 września 1683 roku stojąc na czele wojsk polsko-litewskich, oraz austriacko-niemieckich pokonał Turków i na trwale zmusił ich do wycofania się z tej części Europy. Terytorium zajęte przez Turków Polska odzyskała w 1699 roku, trzy lata po śmierci króla Jana. Pamiątką po panowaniu ich w twierdzy Kamieniec Podolski jest stojący przed katedrą, (która w czasach okupacji tureckiej była meczetem) minaret, na którego szczycie jest figura Matki Boskiej. W wiek XVII Polska staje się areną wyniszczającego konfliktu rosyjsko szwedzkiego. Choć oficjalnie nie bierze w nim udziału, to polski król August II Sas jako władca Saksonii już owszem. W latach dwudziestych XVIII wieku wojska rosyjskie cara Piotra I były witane w Polsce jako oswobodziciele przed grabieżcami szwedzkimi.
Osłabiona i wyniszczona Polska, która własnymi siłami już nie mogła się oswobodzić od obcych potęg, dobrowolnie stała się rosyjskim protektoratem. Rosja nie działała samodzielnie, Tajne Porozumienie z 1733 roku, zwane Paktem Trzech Czarnych Orłów między nią, Austrią i Prusami zobowiązywało do jednoczesnego przeciwdziałaniu tych państw przeciwko reformom, które miały by wzmocnić Polskę. Decydowali jakie prawa będzie uchwalał polski sejm. Poprzez zasadę jednomyślnego uchwalenia prawa ( liberum veto) polski parlament nie mógł uchwalić niczego co by nie było akceptowane przez Petersburg. Zubożenie wojnami polskiej szlachty spowodowało, że łatwo było przekupić sejmowego posła, aby nie dopuścił do uchwalenia potrzebnych reform. Doszło do tego, że sejm nie uchwalił żadnego prawa przez ponad dwadzieścia lat. Polska Armia liczyła tylko około dwadzieścia tysięcy żołnierzy, którzy byli wykorzystywani do opraw uroczystości i pogrzebów. Anarchia i bezprawie, totalny rozkład państwa, które miało być jak jego nazwa wskazuje dobrem wspólnym była wpisana w jego funkcjonowanie. Wszystko to pod obcym parasolem i mało kto z polskich elit zdawał sobie sprawę z tego, że taki stan to nie jest norma, tylko jej zaprzeczenie. Ale w latach czterdziestych XVIII wieku nastąpiło u niektórych otrzeźwienie i zaczęto myśleć nad reformami, które by spowodowały wyjście z chaosu i umocnienie państwa.
W takim trudnym dla Polski czasie w roku 1745, przychodzi na świat nasz bohater, Kazimierz Pułaski. Ojciec Józef Pułaski czynnie przeciwstawia się rosyjskiej dominacji. Dochodzi nawet do fizycznych przepychanek między nim a rosyjskim ambasadorem Repninem. Stronnictwo reform, które skupiło się wokół magnackiej rodziny Czartoryskich, którego aktywnym członkiem był Józef widziało szansę na ich podjęcie po śmierci króla Augusta III Sasa.
Brutalnie na ziemie sprowadziła ich wolne elekcja z roku 1764. Polacy od czasów średniowiecza, podobnie jak i Czesi w tamtym okresie mieli monarchę z wyboru. Wybierała króla cała szlachta według województw w których miała swoje majątki. Wybór z 1764 był wolnym tylko z nazwy, gdyż dokonano go pod osłoną wojsk rosyjskich. Aby upokorzyć Polaków, caryca Rosji Katarzyna II doprowadziła do wyboru swojego dawnego kochanka Stanisława Poniatowskiego. Na sejmie koronacyjnym przeprowadzono kilka drobnych reform, które miały poprawić funkcjonowanie państwa. Rosja uznała ten fakt za zagrożenie dla swoich interesów. Wprowadziła w ziemie Rzeczypospolitej 20 tysięcy wojska by wymusić cofnięcie zmian. Gdy to nie pomogło, ambasador Repnin rozkazał uprowadzić i wywieź w głąb Rosji głównych stronników reform. Aresztowano m.in. dwóch hierarchów kościelnych, biskupów Krakowa i Kijowa, hetmana Koronnego i kilku innych dostojników. Warto zwrócić uwagę, że to wtedy właśnie rozpoczęto trwające prawie 200 lat wywożenie niewygodnych dla Rosji ludzi na Sybir. Robiono to przez cały wiek XIX i XX. Robił to car, robili to i Sowieci.
fot. Grzegorz Kita.
Jodłowa pow. Dębica.
Miejsce potyczki, grób poległych. Jest to miejsce, gdzie walczył Pułaski.
Gwałt ten spowodował, że Polacy zaczęli się organizować. W miejscowości Bar na Podolu ( dziś Ukraina )zawiązano sprzysiężenie zbrojne, zwane w Polskiej historii, jako Konfederacja Barska. W Polskiej historiografii, ruch ten nazywany jest pierwszym polskim powstaniem, co chyba nie jest do końca prawdą. Niemniej jednak jego zasięg i natężenie prowadzonych działań zbrojnych było jednym z większych polskich czynów zbrojnych. Hasłem i mottem powstańców były słowa powstałej ponad 70 lat później Pieśni Konfederatów Barskich. Napisał ją polski narodowy wieszcz Juliusz Słowacki
„Nigdy z królami nie będziem w aliansach,
Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi,
Bo u Chrystusa my na ordynansach,
Słudzy Maryi!”
Walczący wraz z swoim ojcem młody, bo dwudziestoparoletni Kazimierz wsławił się w walkach w obronie Jasnej Góry. Jako jeden z młodszych dowódców wykazał się ogromnym kunsztem i talentem dowódczym. Swoje ślady pozostawił na całym szlaku walk powstańców. Jednak dobra passa naszego bohatera się skończyła w chwili gdy wraz z swoimi współpracownikami opracował plan a następnie podjął się nieudanej próby porwania króla Poniatowskiego. Tutaj nastąpił przełomowy punkt w powstaniu. Wspierający powstańców rządy Francji i Austrii wycofały swoje poparcie. Powstanie zaczęło tracić swój zapał, gdyż królobójstwo było obce polskiej kulturze i tradycji.
Po klęsce Pułaski był zmuszony do ucieczki z Polski, gdyż tu został na niego wydany wyrok śmierci. Także i w innych państwach Europy miał za swój czyn „wilczy bilet” Wobec czego Kazimierz wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie toczyła się wojna o niepodległość kolonii angielskich, zwanych potem Stanami Zjednoczonymi. Jako doświadczony i zaprawiony w walkach, był mile witany przez Amerykanów, walczących o swoją podmiotowość wobec króla Anglii. Beniamin Franklin przedstawiając Jerzemu Waszyngtonowi młodego Pułaskiego napisał w liście „Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie z odwagi i walki o wolność swojego kraju z przeważającymi siłami Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo użyteczny w naszej służbie”
Podczas walk na ziemi amerykańskiej wykorzystał swoje umiejętności wojskowo dowódcze. Generał brygady Armii Kontynentalnej we wrześniu 1777 roku podczas Bitwy pod Brandywine, dzięki swoje odwadze i brawurze uratował życie przyszłemu pierwszemu prezydentowi USA Jerzemu Waszyngtonowi. Waszyngton uwzględniając jego zasługi, promował go na generała brygady kawalerii. Utworzony przez niego legion, odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston w maju 1779 roku. W październiku tego samego roku umiera na wskutek ran odniesionych podczas oblężenie twierdzy Savannah. Początkowo twierdzono, że ciało zostało pochowane w morzu, gdyż na wskutek panujących upałów nie udało by się go dowieźć na brzeg.
Przeprowadzone w roku 1996, badania archeologiczne w Savannah potwierdziły że grób generała znajduje się na plantacji w tej miejscowości. Co ciekawe badania DNA odnalezionego szkieletu stwierdziły duże prawdopodobieństwo, że to jego ciało, oraz że był on osobą interpłciową z cechami kobiety. Uroczysty pochówek generała odbył się z najwyższymi honorami państwowymi w 9 października 2005 roku. Pamięć o nim jest żywa od chwili jego śmierci tak w Polsce jak i w Stanach Zjednoczonych. Liczne ulice, place, szkoły i jednostki wojskowe niosą jego imię. Dzień 17 listopada 1779 hasłem w Armii amerykańskiej było Pułaski, odzew Polska. Jego imieniem była przez cały kres jej istnienia kawaleria wojskowa. Dzień 11 października jest narodowym dniem pamięci Generała. Natomiast w każdą pierwszą niedzielę października odbywa się w Nowym Jorku Parada Pułaskiego.
Na jego osobę powołują się polscy i amerykańscy politycy, gdy podkreślają więzy między dwoma krajami i narodami. Jego nazwisko obok innego polsko amerykańskiego bohatera Tadeusza Kościuszki jest symbolem walki o wolność i niepodległość tak w Polsce jak i w Ameryce. W myśl popularnego w XIX wieku, hasła „ Za wolność naszą i waszą” . Było one na polskich sztandarach, walczących Polaków. Uczestniczących po stronie różnych narodów walczących o swoje prawa.
Grzegorz Kita ur. 1976
Politolog przedsiębiorca działacz społeczny. Interesuje się historią i współczesnym życiem społeczno – politycznym Czech. Miłośnik czeskiego piwa i knedlików konsumowanych w tradycyjnych czeskich hospodach
Artykuł powstał w ramach projektu „SPOTKANIA W SIECI I NIE TYLKO – SETKÁNÍ NEJENOM V SÍTI” współfinansowanego ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP
Artykuł powstał w ramach projektu „SPOTKANIA W SIECI I NIE TYLKO – SETKÁNÍ NEJENOM V SÍTI” prowadzonego przez Fundację Solidarności Polsko-Czesko-Słowacką
Artykuł powstał w ramach projektu „SPOTKANIA W SIECI I NIE TYLKO – SETKÁNÍ NEJENOM V SÍTI” współfinansowanego ze środków Fundacji KGHM Polska Miedź
